www.modernizm.fora.pl

Możemy pochwalić się trzema budynkami Ericha Mendelsohna w Polsce. Co więcej, możemy pochwalić się, że nadaliśmy liceum plastycznemu w Olsztynie imię urodzonego w tym mieście architekta, mimo że był przecież Niemcem żydowskiego pochodzenia.

O ile dom handlowy Petersdorffa we Wrocławiu zna wielu zainteresowanych architekturą, niezbyt znane są dwa pozostałe budynki – żydowski dom przedpogrzebowy w Olsztynie i dom tekstylny Weichmanna w Gliwicach.

Dom przedpogrzebowy Bet Tahara jest w ogóle jego pierwszym zrealizowanym projektem stworzonym prawdopodobnie jeszcze w czasie studiów w Monachium. Powstał w 1913 roku na zlecenie gminy żydowskiej, w czasie wojny i po wojnie został zupełnie zdewastowany i częściowo przebudowany – na szczęście od 2005 roku prowadzone są prace konserwatorskie, wymieniono dach, zrekonstruowano ornamenty we wnętrzu kopuły sali pożegnań. Administrator budynku, Fundacja Kulturowa Borussia planuje zrekonstruować jeszcze drzwi, okna i wyposażenie, a w budynku stworzyć Centrum Dialogu Międzykulturowego Dom Mendelsohna.

W 1917 roku architekt zaprojektował swoje najbardziej znane dzieło – ikonę architektury ekspresjonistycznej – Wieżę Einsteina w Poczdamie, która została zrealizowana w latach 1920-1921.

W tym czasie Mendelsohn był już jednak zajęty innymi projektami: jeszcze ekspesjonistyczną fabryką kapeluszy w Luckenwalde, i już modernistycznymi: przebudową siedziby wydawnictwa Mossego w Berlinie i domem tekstylnym Weichmanna w Gliwicach.

Gliwicki dom towarowy to czysty funkcjonalizm, zrywający z ornamentyką ekspresjonizmu; organiczne kształty Wieży Einsteina zostały zastąpione prostą bryłą urozmaiconą jedynie poziomymi podziałami okien, gzymsami, cofniętym parterem i wyższą o jedno piętro wieżą, oparty na żelbetowej konstrukcji.

Po Weichmannie posypały się zlecenia projektów domów towarowych. Jednym z nich był projekt domu towarowego Rudolf Petersdorff we Wrocławiu, jednego z moich ulubionych budynków.

Został ukończony w 1928 roku. Niezwykłej dynamiki dodaje mu niemal w całości przeszklona fasada, poprzecinana tylko poziomymi cienkimi pasami kamienia między kondygnacjami, z jednej strony zakończona mocno wysuniętym poza linię budynku oszklonym wykuszem, z drugiej z cofniętymi dwoma ostatnimi piętrami. Podobno całkowicie przeszklony parter wzorowany był na peronach dworcowych, a wysunięcie wykusza poza linię zabudowy ulicy miało poza funkcją estetyczną czysto pragmatyczne znaczenie - sprawiało, że budynek był widoczny z rynku, przy którym znajdowały się najważniejsze domy towarowe, a co za tym idzie, ściągało do Petersdorffa klientelę. Niedawno, po latach oblepienia reklamami, został zamieniony na biurowiec, a fasada została wyremontowana.

Warto przyjrzeć się pozostałym niemieckim domom towarowym Mendelsohna, tym bardziej że z sześciu trzy już nie istnieją.

Dom towarowy Schocken w Stuttgarcie 1926-28 (nie istnieje):

Dom towarowy Schocken w Norymberdze 1925-26 (nie istnieje) - na zdjęciu chyba otwarcie:

Schocken w Chemnitz 1927-30 (istnieje):

Reklama domów towarowych firmy Schocken:

Columbus-Haus w Berlinie 1928-32 (nie istnieje). Widok na Potsdamer Platz:

I po wojnie, dałoby się go odbudować bez większych problemów:

generalnie mógłby siępodpisac na wizytówce "specjalista od "okrętów" Smile

świetne rzeczy naprojektował. A jednocześnie mamy bliskich kuzynów podobnej jakości w polskich realizacjach, choć nie zawsze jako domy towarowe.